มองสังคมไทยรอบด้านผ่านงานศิลปะหลากรูปแบบจากศิลปินแห่งชาติใน ทวี รัชนีกร: ปรากฏการณ์แห่งอุดมการณ์ นิทรรศการครั้งใหม่ที่ BACC
ขึ้นชื่อว่าเป็นผลงานศิลปะ แน่นอนว่าไม่เพียงบอกเล่าสุนทรียภาพและความงดงามเท่านั้น แต่การถ่ายทอดความหมาย เรื่องราว และมุมมองของศิลปินที่มีต่อสิ่งรอบตัว ก็เป็นหนึ่งในความน่าหลงใหลที่เย้ายวนใจให้ผู้ชมและเหล่านักสะสมคลั่งไคล้และฝักใฝ่ในการมองหาเรื่องราวเบื้องหลังผลงานแต่ละชิ้น เช่นเดียวกันกับนิทรรศการครั้งใหม่จากหอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานครอย่าง ทวี รัชนีกร : ปรากฏการณ์แห่งอุดมการณ์ ที่เรากำลังจะพาคุณผู้อ่านไปทำความรู้จักและมองสังคมรอบด้านผ่านเรื่องราวที่ซุกซ่อนอยู่ในผลงานตลอดชีวิตการทำงานของศิลปินแห่งชาติวัย 88 ปีผู้นี้
อาจารย์ทวี รัชนีกร นับเป็นศิลปินไทยคนสำคัญที่สรรค์สร้างผลงานทัศนศิลป์หลากหลายรูปแบบ ทั้งจิตรกรรม ประติมากรรม และสื่อผสมอันเต็มไปด้วยเรื่องราว เรื่องเล่าและการบันทึกเหตุการณ์สำคัญต่างๆ ในสังคมในแต่ละยุคสมัยเอาไว้ และชวนให้ผู้ชมได้ลองตระหนักและครุ่นคิดถึงปัญหาต่างๆ อย่างลึกซึ้งขึ้น
รวมทั้งเป็นอาจารย์ผู้ก่อตั้งแผนกวิชาศิลปกรรม อันเป็นสถานที่บ่มเพาะและให้ความรู้ด้านศิลปะร่วมสมัยแห่งแรกของภาคอีสาน ที่มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน (วิทยาลัยเทคโนโลยีและอาชีวศึกษา วิทยาเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จังหวัดนครราชสีมา ในอดีต) จนเรียกได้ว่าเป็นศิลปินผู้มีบทบาทสำคัญในการสร้างรากฐานวงการศิลปะในจังหวัดนครราชสีมา และก่อกำเนิดกลุ่มศิลปินโคราชขึ้น
เรื่องราวที่อาจารย์ทวีนำมาถ่ายทอดลงในผลงานศิลปะ ลบภาพจำเก่าๆ ว่างานศิลปะจะต้องดูยาก เสพยาก เข้าใจยาก เพราะเขาสามารถหยิบเอาวัตถุ มาแปรเปลี่ยนเป็นภาพแทนที่แฝงสัญญะอันแสนเข้าใจง่าย บอกเล่าเรื่องราวร่วมสมัย ผ่านลายเส้นและการเปรียบเปรยอย่างชาญฉลาด เช่นการวิพากย์รัฐธรรมนูญฉบับพ.ศ. 2540 ที่ถูกเรียกว่ารัฐธรรมนูญฉบับประชาชน โดยการจำลองงานประติมากรรมและจิตรกรรมสองชิ้นงานที่รัฐธรรมนูญตั้งอยู่บนครก อันหมายถึงวิถีชีวิตที่ลำบากตรากตรำของประชาชนชาวบ้าน มิได้อยู่บนพานทองดังเช่นอนุเสาวรีย์ที่เราคุ้นเคย
หรือการหยิบเอาเรื่องราวของนักการเมืองโกงกิน มาเปรียบเทียบให้เห็นภาพ โดยใช้เปรตและเหล่าสัตว์เดรัจฉานจากนรกภูมิตามความเชื่อเรื่อง ‘ไตรภูมิ’ มาเป็นตัวละครหลักและภาพแทนในการเล่าเรื่อง โดยไม่ลืมที่จะแฝงรายละเอียดซึ่งสะท้อนแนวคิดทางศาสนา ปรัชญาและวิถีชีวิตแบบท้องถิ่นนิยมเข้ามาร่วมด้วย
รวมทั้งการบันทึกเรื่องราวหรือเหตุการณ์สำคัญในช่วงเวลาต่างๆ ทั้งการเข้ามาตั้งถิ่นฐานในไทยของสหรัฐอเมริกาในช่วงสงครามเวียดนาม ซึ่งต่อเนื่องและเชื่อมโยงไปสู่เหตุการณ์วิกฤตเศรษฐกิจต้มยำกุ้งในปีพ.ศ. 2540 ซึ่งไทยตกเป็นเบี้ยล่างของสหรัฐมาโดยตลอด ก็ล้วนแล้วแต่ถูกบันทึกและเรียงร้อยเรื่องราวในหลากหลายแง่มุม ผ่านภาพวาดที่เต็มไปด้วยเกร็ดเล็กเกร็ดน้อย โดยไม่ลืมจะเล่าต่อเนื่องไปถึงผลกระทบที่ช่วงเวลาหนึ่ง หญิงไทยและการค้าบริการถูกต่างชาติมองเป็นของคู่กัน และทำให้กรอบคิดที่ผู้คนมีต่อหญิงไทยเป็นไปในเชิงลบ เพราะผลพวงของสังคมชายเป็นใหญ่ซึ่งมองผู้หญิงเป็นวัตถุทางเพศ
เรื่องราวเหล่านี้ไม่เพียงถูกบันทึกไว้และเล่าอย่างหลวมๆ โดยใช้ลายเส้นและรูปร่างที่เข้าใจง่าย แต่ยังถูกนำมาถ่ายทอดผ่านงานศิลปะจัดวาง (Installation Art) และประติมากรรมที่ล้วนแต่มีส่วนผสมอันเข้มข้นของเรื่องราว และการตั้งคำถาม รวมถึงเสียดสีนานาประเด็นสังคมสอดแทรกเอาไว้แทบทั้งสิ้น
นอกจากเรื่องการเมืองและคอรัปชั่นที่ถูกอาจารย์ทวีพูดถึงบ่อยเป็นพิเศษ อีกหนึ่งเรื่องที่เขาสนใจ และนำมาเป็นแรงบันดาลใจในการเรียงร้อยเรื่องราวออกมาผ่านผลงานศิลปะ คือปัญหาสิ่งแวดล้อมและการจัดการทรัพยากรที่ไม่มีประสิทธิภาพของรัฐ เช่นปัญหาการสร้างท่าเรือน้ำลึกเพื่อปูทางสู่โครงการนิคมอุตสาหกรรม และโครงการสร้างเหมืองถ่านหินที่บ่อนอกและบ้านกรูด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เมื่อปีพ.ศ. 2547
ถูกนำมาถ่ายทอดเป็นผลงานประติมากรรมสื่อผสมที่สร้างจากหัวเรือหาปลาของคนในพื้นที่ มาประกอบสร้างเป็นรูปร่างหัววาฬ เนื่องจากพื้นที่บ่อนอกและบ้านกรูดเต็มไปด้วยความอุดมสมบูรณ์และระบบนิเวศที่ดีจนทำให้พบวาฬมาออกหากินที่ผิวน้ำ แต่กระนั้นก็ยังถูกเบียดเบียนโดยการจัดการทรัพยากรและจัดสรรพื้นที่โดยขาดความตระหนักถึงผลกระทบทางธรรมชาติ
รวมทั้งในผลงานที่เต็มไปด้วยความฉูดฉาด หนักแน่นและทันสมัยในห้องจัดแสดงสุดท้าย ที่พาผู้ชมไปสำรวจสภาวะจิตใจของผู้คนในไทย ช่วงที่การระบาดของโรค Covid-19 เริ่มรุนแรงในไทยในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมา และต้องล็อคดาวน์อยู่ที่บ้านตามมาตรการของรัฐเพื่อควบคุมโรค
การหยิบเรื่องราวเล็กๆ น้อยๆ เหล่านี้มาบอกเล่าเป็นผลงานศิลปะอย่างน่าทึ่ง จึงเป็นเหมือนเอกลักษณ์สำคัญในผลงานของทวี นับตั้งแต่เริ่มทำงานศิลปะ จนกระทั่งเกษียณจากการเป็นอาจารย์ และสร้างผลงานศิลปะอย่างต่อเนื่องในฐานะศิลปินอิสระ การวิพากย์วิจารณ์ เสียดสี ล้อเลียนและสะท้อนถึงปัญหาสังคม การเมือง และสิ่งแวดล้อมอย่างรอบด้านทำให้ทวีกลายเป็นศิลปินที่ใครหลายคนนับถือ
ผลงานรวมกว่า 60 ชิ้นของทวีถูกแบ่งตามเรื่องราวและประเด็นที่ถูกพูดถึงโดยไม่เรียงตามวันเวลาที่สร้างสรรค์ชิ้นงาน จัดแสดงอย่างน่าสนใจเต็มพื้นที่ห้องนิทรรศการชั้น 7 หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร โดยแต่ละกลุ่มเรื่องราวจะมีรายละเอียดของแรงบันดาลใจไว้ให้อ่านด้วยหัวข้อและภาษาที่ชัดเจนเข้าใจง่าย ผ่านการคัดสรรและถ่ายทอดโดย ผศ. วุฒิกร คงคา ภัณฑารักษ์ของนิทรรศการ และณรงค์ศักดิ์ นิลเขต ภัณฑารักษ์ร่วม ผู้ที่ต่างก็คลุกคลีและใช้เวลากับอาจารย์ทวีมาโดยตลอด
โดยผศ. วุฒิกร คงคา เป็นทั้งศิลปินและอาจารย์ในสาขาวิชาจิตรกรรมมามากกว่า 20 ปี และมีประสบการณ์ในด้านการสอนศิลปะร่วมสมัยในสื่ออื่นๆ แทบทุกชนิด ทั้งงานจิตรกรรม ประติมากรรม ภาพพิมพ์ ภาพถ่าย วิดีโออาร์ต วิดีโอ อินสตอลเลชั่น ภาพยนตร์ และศิลปะเชิงปฏิสัมพันธ์
บทบาทของการเป็นศิลปินและอาจารย์จึงทำให้เขาสามารถหยิบเอาเรื่องราวและประเด็นสำคัญต่างๆ ในผลงานศิลปะร่วมสมัยของอาจารย์ทวี มาร้อยเรียงและเล่าต่ออย่างเข้าใจง่าย และในขณะเดียวกันก็ถูกต้องตรงตามบริบทของประวัติศาสตร์ไทย
นิทรรศการปรากฏการณ์แห่งอุดมการณ์ จึงเป็นเหมือนการอ่านจดหมายเหตุที่เล่าเรื่องราวร้อยพันอันเป็นเหตุการณ์สำคัญซึ่งเคยเกิดขึ้นมาแล้วในสังคมไทย ผ่านผลงานที่ถูกถ่ายทอดจากความมุ่งมั่นสร้างสรรค์ และเต็มล้นไปด้วยจิตวิญญาณอันร่วมสมัย และความกล้าหาญที่จะตั้งคำถามต่อสิ่งรอบตัวโดยไม่ประนีประนอม
และแม้ผลงานทั้งหมดไม่ได้ถูกสร้างมา เพื่อแสดงเจตจำนงที่จะเปลี่ยนโลก หรือแสดงความยิ่งใหญ่ให้แผ่นดินต้องจารึก แต่ชิ้นงานทั้งหมดล้วนสร้างขึ้นจากความจริงใจและความรู้สึกอันบริสุทธิ์ภายในที่รอให้ทวี รัชนีกร เป็นผู้ถ่ายทอดสุนทรียศาสตร์เหล่านั้นด้วยตัวเอง
นิทรรศการ ทวี รัชนีกร: ปรากฏการณ์แห่งอุดมการณ์
เปิดให้เข้าชมฟรี ตั้งแต่วันที่ 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2565 – 11 กันยายน พ.ศ. 2565 (หยุดวันจันทร์)
ณ ห้องจัดแสดงชั้น 7 หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร ตรงข้าม MBK CENTRE (รถไฟฟ้า BTS : สถานีสนามกีฬา)
ภัณฑารักษ์: ผศ. วุฒิกร คงคา
ภัณฑารักษ์ร่วม: ณรงค์ศักดิ์ นิลเขต
CREDIT:
PHOTOS: COURTESY OF BACC (BANGKOK ART AND CULTURE CENTRE)
อ่านเรื่องราวที่น่าสนใจอื่นๆ ได้บน Padthai.co
- จับเข่าคุยกับ 4 หนุ่ม กุกฮอน แกงส้ม ตะแตม แดนนี่ อุ่นเครื่องความสนุกก่อนงานมีตแอนด์กรี๊ด Thailand Society Get Together with OGME Family x Kim KookHeon
- Repeat After Me : รู้จักและเข้าใจปัญหา Domestic Violence ผ่านการ์ตูนอนิเมะ Kotaro Lives Alone อนิเมะ10ตอนจบบน Netflix ที่อาจทำให้คุณเสียน้ำตาโดยไม่รู้ตัว
- The Hunger Games เตรียมสร้างภาคแยก ! สตูดิโอ Lionsgate ประกาศสร้างภาค ลํานําแห่งนกร้องเพลงและอสรพิษ ตามต้นฉบับนิยาย โดยซูซาน คอลลินส์ เตรียมฉายปลายปีค.ศ. 2023 นี้ โดยเล่าเรื่องราวของประธานาธิบดีสโนว์ ในยุค 60 ปีก่อนเรื่องราวของแคตนิส
- แฟนๆ 2NE1 สุดกรี๊ดกับการกลับมารวมตัวกันเป็นครั้งแรกในรอบ7ปี ของ ซีแอล ซานดาร่า พัคบม และมินจี ถล่มเวที Coachella ให้ลุกเป็นไฟในโชว์พิเศษของค่ายเพลง 88Rising ด้วยเพลงฮิตตลอดกาลอย่าง I Am The best
- สวยไม่สร่าง ! Jisoo Blackpink นำทัพ 5 แอมบาสเดอร์ เซฮุน นัมจูฮยอก ซูจี คิม ยูนา ราชินีสเก็ตน้ำแข็ง ร่วมชมแฟชั่นโชว์ Dior Fall 2022 งานแฟชั่นโชว์ครั้งแรกในรอบ15ปีของ DIOR ที่จัดในเกาหลี เนรมิตรันเวย์เป็นลานสเก็ตบอร์ดสุดอลังการ เพื่อนำเสนอคอลเลคชั่นเปี่ยมกลิ่นอายสตรีท
